İntifa Hakkı Nedir?

İntifa hakkı başkasına ait bir eşya, hak veya malvarlığı üzerinde belirli bir kişiye tam yararlanma imkanı sağlayan bir irtifak hakkıdır. Malik, eşyanın veya malvarlığın mülkiyetini devretmeksizin, bu eşyadan elde edilebilecek yararları belirli bir kişiye tahsis etmektedir. Türk Medeni Kanununun m. 794 vd. intifa hakkı düzenlenmiştir. Türk Medeni Kanunun 794. Maddesine göre, “İntifa hakkı, taşınırlar, taşınmazlar, haklar veya bir malvarlığı üzerinde kurulabilir.” Söz konusu maddenin devamında ise, “Aksine bir düzenleme olmadıkça bu hak, sahibine, konusu üzerinde tam yararlanma yetkisi sağlar.” şeklindeki düzenleme ile birlikte intifa hakkının tanımı yapılmıştır.

İntifa Ne Demek?

İntifa hakkını tam olarak kavrayabilmek için kelime anlamını öğrenmekte fayda var. Kökenini Arapçadan alan intifa kelimesi Türk Dil Kurumuna göre,  “yararlanma, faydalanma, asılma” anlamlarına gelmektedir.  Yukarıda açıklandığı gibi intifa hakkı, başkasına ait bir eşyadan tam yararlanma hakkı vermektedir.

İntifa ve İrtifak Hakkı Nedir?

İntifa ile irtifak hakkını karıştırmamak için bu hakların nelerden ibaret olduğu ve ne tür bir fayda sağladığını öğrenmek gerekir. İntifa hakkı ile irtifak hakkı arasındaki farklı anlayabilmek için öncelikle irtifak hakkını tanımlamak gerekmektedir. İrtifak hakkı, hak sahibine mal üzerinde kullanma veya yararlanma yetkisi veya her ikisini sağlayan hak olarak tanımlanabilir.

İrtifak hakkı malikin taşınmaz üzerindeki yalnızca kullanma ve yararlanma yetkilerin tamamını ya da bir kısmını hak sahibine tanıyan sınırlı ayni haklardandır. İntifa hakkında ise hak sahibi, söz konusu eşyadan tamamıyla yararlanma yetkisi vermektedir. Kısacası intifa hakkı kullanma ve yararlanma hakkı sağlarken irtifak hakkı ihtiyaca bağlı yararlanma imkanı sağlar. İntifa hakkı irtifak hakkın bir çeşididir.

Kuru Mülkiyet Nedir?

Bir şeye malik olan kimse hukuk düzeninin sınırları içinde, o şey üzerinde dilediği gibi kullanma, yararlanma ve tasarrufta bulunma yetkisine sahiptir. Dolayısıyla mülkiyet, eşya üzerinde en geniş yetki sağlayan ayni hak olarak tanımlanabilir. Kuru mülkiyet ise taşınmazın kullanma ve yararlanma yetkisine sahip olmayan kişinin, yani bir başkası adına intifa hakkı tahsis eden kimse, tapu üzerinde sadece isim hakkına sahip olması anlamını taşır. İntifa hakkı söz konusu olduğunda, malın ya da taşınmazın sahibinin sadece kuru mülkiyet hakkı vardır.

Yukarıda açıklandığı gibi intifa hakkının kurulmasıyla birlikte yararlanma yetkisi tamamen sınırlandırılması anlamına gelmektedir. Bu sebepten dolayı kuru mülkiyet kavramı türemiş ve malın veya taşınmazın malik, mülkiyet hakkı o mal veya taşınmaz üzerinde en geniş yetki olmasına rağmen, birçok hak bakımından sınırlandırılmıştır. Kuru mülkiyet sahibi taşınmazı satabilir veya ipotek ettirebilir. Ancak taşınmazı kullanamaz veya kiraya veremez. Ev sahibi evini başka birisine satabilirken, kurulan intifa hakkını bir başkasına devredemez veya intifa hakkı sona erdiremez.

İntifa Hakkı Sahibi Kimdir?

İntifa hakkı farklı şekillerde kazanılabilir. İntifa hakkının başlıca kazanma yolu tesisen kazanma olup, aslen kazanma da söz konusu olabilir. Ancak önemle vurgulamak gerekir ki intifa hakkın devri mümkün olmadığından intifa hakkı devren kazanılmaz.

Hakkın Tesisen Kazanması

Tesis kelimesi TDK’ye göre, “temellendirme, kurma” anlamına gelmektedir. İntifa hakkın tesisen kazanması ise kurulma yoluyla kazanmayı ifade etmektedir. Taşınmaz üzerinde intifa hakkı kurulması için tapu kütüğüne tescil gereklidir. Kazanma sebebi bir vasiyetname gibi ölüme bağlı tasarruf olabilirken, bir sözleşme veya kanun da olabilir. Taşınırlarda ise bu durum farklıdır.

Taşınırlarda, malik ile hak sahibi, taşınırın intifa için devredildiği ve devralındığı hususunda anlaşmak zorundalar. Haklar üzerinde intifa kurulabilmesi için ise intifa amacını taşıyan bir devir sözleşmesinin yapılması gerekir. Haklar bakımından sadece devredilebilecek haklar üzerinde intifa hakkı kurulabilmektedir. Kısacası özetlemek gerekirse tesisen kazanma hukuki bir işleme dayanarak kazanma anlamına gelir.

Hakkın Aslen Kazanması

Hukukta aslen kazanma, daha önce kimsenin sahip olmadığı bir hakkın ilk elden sahip olarak kazanılmasıdır.

Kanuni İntifa Hakkı

İntifa hakkı kanundan kaynaklı dolayı kazanılıyorsa kanuni intifa hakkı söz konusudur. Bu durumda taşınmazlar için tescil, taşınırlar için zilyetliğin devri, haklar için temlike gerek yoktur. Bütün taşınmazlar, taşınırlar veya haklar üzerinde doğrudan doğruya kanun gereğince meydana gelen kazanma söz konusudur. Eşlerden birinin ölümü halimde, sağ kalan eşe belirli şartlar altında belirli mallar üzerinde intifa hakkı kurulmasını isteyebilme hakkı bu kazanma yolunun en yaygın örneklerindendir.

Zamanaşımı ile Kazanım

Türk Medeni Kanunun 795. Maddesinin ikinci fıkrasındaki atıf uyarınca taşınmaz üzerinde intifa hakkının olağan zamanaşımı ve olağanüstü zamanaşımı ile kazanılması mümkündür. Taşınmazlarda TMK m.712 ile 713 maddeleri, taşınırlarda ise TMK m. 777 uygulanarak intifa hakkının zamanaşımı ile kazanılması mümkündür.

Tapuda İntifa Hakkı Kurulması Nasıl Olur?

Taşınmazlar üzerinde intifa hakkının kurulması için tapu müdürlüğünce tapu kütüğüne tescil edilmesi gereklidir. Bu işlemi resmi görevli memurlar yapmadığı takdirde, resmi belgede sahtecilik suçu gündeme gelebilecektir.

İntifa Hakkı Sahibinin Hakları Nelerdir?

İntifa hakkı sahibinin olduğu haklar aşağıda sayılmıştır:

• İntifa konusu mala zilyet olma yetkisi
• İntifa konusu malı kullanma yetkisi
• İntifa konusu malın ürünlerini ve gelirlerini elde etmek yetkisi
• İntifa konusu malı yönetme yetkisi
• Resmi defter tutulmasını talep yetkisi
• İntifa konusu mal üzerinde tasarruf yetkisi

İntifa Hakkı Devredilebilir Mi?

İntifa hakkı kişiye bağlı ve düzenli irtifaklardan olduğundan dolayı kural olarak devredilemez. Ancak intifa hakkının kullanımının devredilmesi mümkündür. Türk Medeni Kanunun 806. Maddesinde bu husus düzenlenmiştir.

İntifa Hakkı Satışa Engel Mi?

İntifa hakkı kurulan taşınmazlarda kuru mülkiyet hususu yukarıda bahsedildi. Bir taşınmaz üzerinde her ne kadar intifa hakkı kurulmuş ise de, malikin mülkiyet hakkı sınırlandırılmış şekilde devam etmektedir. Malik sadece kuru mülkiyet hakkına sahip olmasına rağmen bu taşınmazı satış yolu ile intifa hak sahibinin rızası aranmaksızın herhangi bir kişiye devredebilir.

Fakat burada önem arz eden noktalardan bir tanesi yeni malikin durumudur. Taşınmazın yeni maliki, taşınmazı satın almadan önce söz konusu taşınmaz üzerinde intifa hakkı tesis edilmiş olduğunu tapu sicilinden görebilmektedir. Dolayısıyla satış neticesinde malikin değişmesiyle birlikte intifa hakkı bakımından herhangi bir değişiklik söz konusu olmayacaktır. Bu nedenle yeni malik eski malikin yerine geçecek ve taşınmazdan yararlanamayacak ve kullanamayacaktır.

İntifadan Men Koşulu Nedir?

İntifadan men şartı ecrimisil tazminatı bakımından oldukça önem arz eden bir husustur. Ecrimisil, bir taşınmazın tasarrufta bulunma hak ve yetkisi sahip olmayan bir kişi tarafından, sahibinin rızası dışında kullanılması sonucunda doğan tazminattır. İntifadan men koşulu ise ecrimisil tazminatının talep edebilmesi için mutlaka bulunmalıdır.

Ecrimisil tazminatı talebiyle bir dava açmadan önce haksız ve kötü niyetli şekilde taşınmazı işgal eden kişiye durumu ihtar etmek gerekmektedir. Ecrimisil ihtarnamesi ile muhatap kişiye ihtara konu taşınmazı kullanmasının kabul edilmediği, rıza gösterilmediği ve rıza dışı kullanım nedeniyle ecrimisil bedeli talep edildiği bildirilir. Bu ihtarname uygulamada intifadan men şartı olarak geçmektedir.

İntifa Hakkı Ne Zaman Sona Erer?

İntifa hakkının sona ermesi çeşitli şekillerde meydana gelebilir. Aşağıda intifa hakkının sona erme sebepleri açıklanmıştır.

• Taşınmazın yok olması veya artık yararlanılamayacak şekilde harap olursa, intifa hakkı sona erer. Ancak taşınmazın yalnız bir kısmı yok olmuşsa, intifa hakkı taşınmazın kalan bölümü üzerinde devam eder
• Kamulaştırma sonucunda taşınmaz üzerindeki intifa hakkı sona erer.
• Mahkeme kararı ile de intifa hakkı sona erer. Bu durumda intifa hakkı sicil dışı sona ermiş olur.
• İntifa hakkından önce gelen bir taşınmaz rehninin mevcudiyeti halinde, borcun ödenmemesi yüzünden taşınmazın icra yolu ile paraya çevrilmesi intifa hakkının sona erdirilmesini gerektirebilir.
• Ölüm ve gaiplik kararı intifa hakkını sona erdirir
• Hakkın muhafazası için belirli bir süre öngörülmüş ise bu sürenin bitimiyle hak da sona erecektir.
• Vazgeçme ve Terkin
• Geciktirici şartın gerçekleşmesi

Tapuda İntifa Hakkı Nasıl Kaldırılır?

İntifa hakkının sonra erme sebepleri yukarıda açıklanmıştır. Ancak intifa hakkının konusunu bir taşınmaz oluşturuyorsa, intifa hakkının tapuda terkini gereklidir. Terkin işlemi ise taşınmazın dahil olduğu sorumluluk alanındaki tapu müdürlüğünde gerçekleştirilecektir. Terkin işlemi için cüzi miktarda terkin harcı ödenmesi gereklidir.

Sükna Hakkı Nedir?

Sükna hakkı, oturma hakkı olarak da bilinen ve Türk Medeni Kanunun 823. Maddesinde düzenlenmiş bir haktır.

Oturma hakkının kullanılması için hak sahibinin konut olarak yararlanabileceği bir binanın varlığı gereklidir. Dolayısıyla oturma hakkının konusunu taşınmazın üzerinde bulunan bina oluşturmaktadır. Sükna hakkı ya da oturma hakkı, hak sahibinin bir binanın tamamında bağımsız olarak ve münhasıran kendisinin oturması suretiyle yararlanması için kurulabilir.

İntifa Hakkı ile Oturma Hakkı Arasındaki Farklar Nelerdir?

Oturma hakkı, belirli bir kişiye bir binadan veya binanın bir bölümünden konut olarak yararlanma, o konutta oturma yetkisi veren bir irtifak hakkıdır. Oturma hakkının kapsamı, bina üzerinde kurulabilecek intifa hakkından farklıdır. İntifa hakkı, bir binadan tam yararlanma yetkisi verirken, oturma hakkı sadece binanın tamamında veya bir kısmında oturma yetkisi verir.

İntifa hakkının kullanılmasının başkasına devredilmesi imkan veren TMK m. 806/1 oturma hakkında uygulanamaz. Oturma hakkı sadece taşınmazlar üzerinde kurulabilmektedir. İntifa hakkı ise; taşınmazlar, taşınırlar ve haklar üzerinde kurulabilmektedir. Oturma hakkı ile intifa hakkı arasında birçok hususta benzerlik söz konusu ise de iki hak bakımından önemli farklar da mevcuttur.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Mehmet Can CİVAN