İhtiyati Haciz

İhtiyati Haciz Nedir?

İhtiyati haciz, bir para alacağının zamanında ödenmesinin garanti altına alınması amacıyla, mahkeme kararı ile borçlunun mallarına önceden, geçici olarak el konulmasıdır.

İhtiyati haciz müessesi, İİK’nun 257-268 maddelerinde düzenlenmiştir.

Alacaklı, borçlunun borcunu zamanı geldiğinde ödemeyeceğini düşünüyorsa, dava veya icra takibi açmadan hızlı bir şekilde borçlunun mallarına ihtiyati haciz koydurabilir. İhtiyati haciz ile birlikte, borçlunun mallarını üçüncü kişilere devretmesi engellenmiş olur. Buradaki amaç, kötü niyetli borçluların mal kaçırarak alacaklıları zarara uğratmasının önüne geçebilmektir.

İhtiyati Haczin Konusu Nedir?

İhtiyati haciz, vadesi gelmiş hatta bazı durumlarda vadesi gelmemiş para borcu için istenebilir. Ayrıca bu para borcunun rehinle temin edilmemiş olması da gereklidir. Yani para borcundan başka borçlar için ihtiyati haciz istenemeyecektir. Rehinle temin edilmemiş para borcunun alacaklısı, borçlunun yedinde veya üçüncü şahısta olan taşınır ve taşınmaz malları ile alacak ve haklarını ihtiyaten haczettirebilir (İİK m.257/1)

İhtiyati Haczin Şartları Nelerdir?

• Alacağın rehinle teminat altına alınmamış olması gereklidir.
• Kural olarak vadesi gelmiş bir alacak bulunmalıdır.
• Alacağın paraca alacağı olması gereklidir.
• Alacağa ilişkin ve ihtiyati haczin yapılmasını haklı gösterecek delillerin bulunması gereklidir.
• İhtiyati haciz talebinde bulunan alacaklının mahkemeye teminat yatırması gereklidir. Ancak alacak bir ilama dayanıyorsa teminat yatırılmasına gerek yoktur.

Vadesi Gelmemiş Alacak İçin İhtiyati Haciz İstenebilir Mi?

Kural olarak vadesi gelmemiş borçlar için ihtiyati haciz istenemiyor olsa da belirli şartların oluşması halinde ihtiyati haciz istenebilmektedir. Bu şartların neler olduğu İİK’nun 257. maddesinin 2. fıkrasında sayılmıştır.

• Borçlunun belirli bir yerleşim yeri yoksa,
• Borçlu, taahhütlerinden kurtulmak amacıyla mallarını gizlemeye veya kaçırmaya hazırlanıyor ise,
• Borçlu, taahhütlerinden kurtulmak amacıyla kaçmaya hazırlanıyor veya kaçmış ise,
• Borçlunun, alacaklının haklarını ihlal eden hileli işleri ispat edilirse,

mahkeme bu sebeplerden birine dayanarak ihtiyati haciz kararı verebilir.

Bu sebeplerle borçlunun mallarına ihtiyati haciz konulursa, borç yalnız borçlu hakkında muaccel hale gelir (İİK m.257/3).

İhtiyati Haciz ve İhtiyati Tedbir Arasındaki Farklar Nelerdir?

• İhtiyati haciz sadece para alacakları için söz konusu iken ihtiyati tedbir para dışındaki mal, hak ve diğer talepleri de kapsar.
• İhtiyati tedbirin tamamlanması sadece dava yolu ile mümkünken, ihtiyati haczin tamamlanması için dava veya takip açılabilir.
• İhtiyati haciz, para alacağı için güvence sağlarken ihtiyati tedbir önleyici mahiyetindedir.
• İhtiyati haczin yerine getirilmesi 10 gün içinde icra dairesinden istenirken, ihtiyati tedbirin yerine getirilmesi 1 hafta içinde istenmelidir

İhtiyati Haciz Kararı

İhtiyati haciz, bir dilekçeyle borcun niteliğine göre asliye hukuk veya asliye ticaret mahkemesinden istenir. Alacaklı, alacağı ve ihtiyati haciz sebeplerinin varlığı hakkında delilleri mahkemeye sunmaya mecburdur (İİK m.258/1).

Mahkeme her iki tarafı dinleyip dinlememekte serbesttir (İİK m.258/2). Uygulamada genellikle borçluyu dinlemeden (duruşma yapılmaksızın) karar verildiği görülmektedir.

İhtiyati haciz talebinin reddi halinde alacaklı istinaf yoluna başvurabilir. Bölge adliye mahkemesi bu başvuruyu öncelikle inceler ve verdiği karar kesindir (İİK m.258/3).

İhtiyati Haciz Kararının Yerine Getirilmesi

Alacaklı, ihtiyati haciz kararının verildiği tarihten itibaren 10 gün içinde kararın yerine getirilmesi icra dairesinden istemelidir. Aksi halde ihtiyati haciz kararı kendiliğinden kalkar (İİK m.261/1). İhtiyati haciz kararının yerine getirilmesi, kararı veren mahkemenin yargı çevresinin bulunduğu yerdeki icra dairesinden istenmelidir.

İhtiyati Haciz Kararına İtiraz Nasıl Yapılır?

Borçlu, kendisinin bulunduğu hacizlerde haczin yapıldığı, aksi durumda haciz tutanağının  kendisine tebliğ edildiği tarihten itibaren 7 gün içerisinde ihtiyati haciz kararı veren mahkemeye itiraz edebilir.

Borçlu, mahkemenin yetkisine, ihtiyati haczin dayandığı sebeplere ve teminata karşı itiraz edebilir.

İhtiyati haciz sebebiyle zarara uğrayan üçüncü kişiler de ihtiyati haczi öğrendiği tarihten itibaren 7 gün içerisinde ihtiyati haczin dayandığı sebeplere veya teminata itiraz edebilir (İİK m.265/2).

Stj. Av. Mehmet Ali YILDIRIM