Soybağı Nedir? Soybağı Nasıl Kurulur?

Soybağı geniş anlamda ve dar anlamda soybağı olarak tanımlanabilir. Geniş anlamıyla soybağı, bir kimse ile onun üstsoyu arasındaki biyolojik ve doğal bağlantıyı ifade eder. Dar anlamıyla soybağı ise sadece çocuklar ile ana ve babaları arasındaki bağlantıyı ifade eder.

Soybağının Kurulması

Soybağının kurulma yolları anne ile ve baba ile kurulurken farklılık arz etmektedir.

Ana ile Çocuk Arasında Soybağının Kurulması

TMK m. 282/1’e göre; çocuk ile ana arasında soybağı doğumla kurulur. Çocuğun evlilik içinde doğması ile evlilik dışında doğması arasında, soybağının kurulması açısından bir fark yoktur. Çocuğun doğumu anında soybağı kendiliğinden kurulmuş olur.

Baba ile Çocuk Arasında Soybağının Kurulması

TMK m. 282/2-3 gereğince, çocuk ile baba arasında soybağı şu durumlarda kurulur:

• Ana ile evlilik,
• Tanıma,
• Evlat edinme

Çocuğun Evlilik İçinde Doğması Veya Evlilik İçinde Ana Rahmine Düşmesi

Çocuğun evlilik devam ederken doğması veya evlilik birliği içinde ana rahmine düşmesi ile çocukla baba arasında soybağı kurulmuş olur. Bu durum babalık karinesi olarak adlandırılır. Çocuk evlilik içinde doğmasa bile, evlenmeden başlayarak en az 180 gün geçtikten sonra ve evliliğin sona ermesinden başlayarak en fazla 300 gün içinde doğan çocuk evlilik içinde ana rahmine düşmüş sayılır.

Bu nedenle çocuğun evliliğin sona ermesinden itibaren 300 gün içerisinde doğması ile çocuğun babasının eski eş olduğu kabul edilir. Kocanın gaipliğine karar verilmesi halinde 300 günlük süre, ölüm tehlikesi veya son haber alma tarihinden itibaren işlemeye başlar.

Her ne kadar kadının yeniden evlenebilmesi için 300 günlük iddet müddetinin bitmesi gerekse de zaman zaman kadın bu süre dolmadan evlenebilmektedir. Kadının iddet müddeti dolmadan yeniden evlenmesi durumunda, 300 gün geçmeden çocuk doğarsa ikinci evlilikteki koca baba sayılır. Bu durumda karinelerin çatışması söz konusu olmaktadır. Ancak çocuğun babasının ikinci evlilikteki koca olmadığı ispatlanırsa ilk evlilikteki koca, baba sayılır.

Babalık Karinesinin Çürütülmesi

Babalık karinesi adi bir karinedir, aksi ispatlanabilir. Koca, evlilik birliğinde doğan veya evliliğin sona ermesinden itibaren 300 gün içinde doğan çocuğun kendisinden olmadığını ispatlayabilir. Bu durum TMK m. 286’da soybağının reddi olarak düzenlenmiştir. Soybağının reddi davası, çocuk ve baba tarafından açılabilecektir.

Davacı koca olduğunda, dava ana ve çocuğa karşı; davacı çocuk olduğunda dava ana ve babaya karşı açılacaktır.

Soybağının reddi davasında yetkili ve görevli mahkeme davacının ikametgâh adresindeki Aile Mahkemesidir.

Evlilik Dışında Doğan Çocuğun Ana ve Babasının Sonradan Evlenmesi

TMK m. 292 uyarınca; evlilik dışında doğan çocuk, anne ve babasının birbirleriyle evlenmesi halinde kendiliğinden evlilik içinde doğan çocuklara ilişkin hükümlere tabi olur. Bununla birlikte TMK m.293 gereğince Eşler, evlenme sırasında veya evlenmeden sonra, evlilik dışında doğmuş olan ortak çocuklarını bildirmekle yükümlülerdir. Bu bildirim yerleşim yerlerindeki veya evlenmenin yapıldığı yerdeki nüfus memuruna yapılacaktır.

Bildirimin yapılmamış olması, çocuğun evlilik içinde doğan çocuklara ilişkin hükümlere tâbi olmasını engellemez.

Daha önce tanıma veya babalığa hükümle soybağı kurulmuş çocuklarda ise, anne ve babanın evlenmesiyle nüfus memuru re’sen gerekli işlemi yapar.

Tanıma İle Soybağının Kurulması

Tanıma, evlilik dışında doğan çocuğun, baba tarafından kendisinden olduğunu bildiren tek taraflı bir hukuki işlemdir.

Babanın, nüfus memuruna veya mahkemeye başvurusu ya da resmi senette veya vasiyetnamesinde yapacağı beyanla tanıma gerçekleşmiş olur. Tanıma beyanında bulunacak kişinin küçük veya kısıtlı olması durumunda ise veli veya vasisinin rızası gerekmektedir.

Tanımanın Koşulları Nelerdir?

Tanımanın koşulları şöyle sayılabilir:

• Tanıma, yalnızca evlilik dışı doğan çocuğun biyolojik babası tarafından yapılabilir. Evlilik içerisinde doğan çocuğun babası babalık karinesi gereği annenin eşidir.
• Çocuğun tanınmasında yasal bir engel olmamalıdır. Bu yasal engel çocuğun halihazırda başka biriyle soybağının bulunmasıdır.
• Tanıma, kanunda belirlenen şekle uygun yapılmalıdır. Baba, nüfus memuruna yapacağı yazılı başvuru ile, tanıma için mahkemeye başvuru ile, noterde düzenlenen resmi bir senetle veya bir ölüme bağlı tasarruf ile çocuğu tanıyabilir.

Tanımanın Hükümsüzlüğü

Tanımanın sayılan şartları taşımaması ve şekle uygun yapılmaması halinde, tanıma hükümsüz olacaktır.

Tanımanın İptali

Tanımanın iptalini tanıyan talep edebileceği gibi, diğer ilgililer de tanımanın iptalini dava edebilirler. Her şeyden önce tanıma nüfus memuruna veya mahkemeye yapılan yazılı başvuru ya da resmi senet veya vasiyetnamede yapılan beyanla gerçekleştiğinden bu beyan veya hukuki işlemde iradeyi sakatlayan sebepler varsa, tanıyan, tanımanın iptalini talep edebilir. Bu durumda açılan davada davacı, tanıyanın baba olmadığını ispatla yükümlüdür.

Tanıyanın ve ilgililerin dava hakkı, iptal sebebinin öğrenildiği veya korkunun etkisinin ortadan kalktığı tarihten başlayarak bir yıl ve her halde tanımanın üzerinden beş yıl geçmekle düşer. İlgililerin dava açma süresi; tanımayı ve tanıyanın çocuğun babası olamayacağını öğrendiği tarihten başlar. Çocuğun dava hakkı ise ergin olmasından başlayarak bir yıl geçmekle düşer.

Babalık Davası Nedir?

Çocuk ile baba arasında soybağı kurulmamış ise soybağının kurulmasını mahkemece belirlenmesini ana ve çocuk isteyebilir. Dava babaya, baba ölmüşse mirasçılarına açılır.

TMK m. 302/1 gereğince; babanın çocuğun doğumundan önceki üç yüzüncü gün ile yüz sekseninci gün arasında anne ile cinsel ilişkide bulunmuş olması, babalığa karine sayılır. Davacının, davalının babalığını ispat edebilmesi için, yalnızca bu süre içinde cinsel ilişkinin olduğunu kanıtlaması yeterlidir. Ayrıca bir de çocuğun bu cinsel ilişkiden olduğunu kanıtlamasına gerek yoktur. Bu karine; çocuğun babası olmasının olanaksızlığını veya bir üçüncü kişinin baba olma olasılığının kendisininkinden daha fazla olduğunu ispatlayarak çürütebilecektir. Annenin bu ilişki sırasında evli olduğunun ispatı ile de karine çürütülebilir.

Babalık davası çocuğun doğumundan önce ya da sonra açılabilir. Bununla birlikte annenin dava hakkı doğumdan itibaren bir yıl geçmekle düşmektedir.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Nesrin KOŞAR