İntihara Yönlendirme Suçu (TCK m. 84): Maddi ve Manevi Unsurlar

İntihar, bir bireyin kendi yaşamına bilinçli şekilde son vermesi anlamına gelir. Kişinin kendi yaşamına son vermesi cezalandırılabilir bir fiil olmadığından, bu eylem Türk Ceza Kanunu’nda suç olarak tanımlanmamıştır.

Dolayısıyla, intihar eylemine azmettirmek de tek başına suç sayılmaz. Bu suçla korunan temel hukuki değer bireylerin yaşama hakkıdır. Türk Ceza Kanunu’nun 84. maddesi bu suçu ayrıntılı olarak düzenlemiştir.

İntihara Yönlendirme Suçunda Fiil

TCK’nın 84. maddesinin birinci fıkrasında intihara yönlendirme kapsamında suç oluşturan hareketler şu şekilde sıralanmıştır: “başkasını intihara azmettirmek”, “intihara teşvik etmek”, “intihar kararını güçlendirmek” ve “intihara herhangi bir biçimde yardım etmek”. Bunlardan herhangi birinin gerçekleşmesi suçun oluşması için yeterlidir.

Birinci fıkra intihara yönlendirme fiilini düzenlerken, ikinci fıkra eylemin daha ağır sonuç doğurması hâlinde uygulanacak yaptırımı düzenler. Üçüncü fıkrada ise başkalarını açıkça intihara teşvik eden davranışlar tanımlanmıştır. Son fıkrada ise kişileri intihara zorlayan kişilerin sorumluluğu ele alınmıştır.

İntihara Yönlendirme (m.84/1)

Kanun metninde ifade edildiği gibi, “başkasını intihara azmettiren, teşvik eden, intihar kararını güçlendiren veya herhangi bir şekilde yardım eden kişi” suç işlemiş sayılır. Bu nedenle suç, seçimlik hareketlerle işlenebilir ve bunlardan birinin varlığı yeterlidir. Bu fiillerin sonucu olarak ölüm şart değildir; intihara teşebbüs yeterlidir.

İntihara Azmettirme

Bu hareket, intihar düşüncesi olmayan bir bireyin bu düşünceye yöneltilmesini içerir. Dolayısıyla, azmettirme ancak aktif bir davranışla yapılabilir; ihmali hareketlerle bu suç oluşmaz. Azmettirici, mağdurun intihar eylemine yönelmesine sebep olacak derecede etkili olmalıdır. Azmettirme yüz yüze olabileceği gibi, telefonla, mesaj yoluyla ya da üçüncü bir kişi aracılığıyla da gerçekleştirilebilir. Ancak tehdit yoluyla gerçekleştirilen azmettirme, mağdurun kaçacak başka yolu kalmadığı durumda TCK m. 84/4 kapsamında değerlendirilir ve fail kasten öldürme suçundan sorumlu tutulur.

İntihara Teşvik Etme

Bu durumda mağdurda intihar düşüncesi mevcuttur, fakat kesin bir karar henüz oluşmamıştır. Failin görevi, bu düşünceyi destekleyerek mağduru eyleme yaklaştırmaktır. Suçun oluşması için, failin mağdurun niyetini bilmesi gerekir. Eğer bu teşvik aleni şekilde ve belirli bir kişiye yöneltilmeden yapılırsa, 84. madde 1. fıkra değil 3. fıkra uygulanacaktır.

İntihar Kararını Güçlendirme

Burada mağdur zaten intihar etmeye karar vermiştir. Fail, bu kararı daha da pekiştirerek eyleme geçmesine neden olur. Failin, mağdurun karar aldığını bilmesi gerekir.

İntihara Yardım Etme

İntihar sonrası destek sözü vermek, nasıl yapılacağına dair yol göstermek, gerekli araçları sağlamak bu kapsamda değerlendirilir. Bu yardımlar hem maddi hem manevi olabilir.

Başkalarını Alenen İntihara Teşvik Etme (m.84/3)

TCK’nın 84. maddesinin 3. fıkrası, belirli olmayan bir kişiye ya da kişilere intihar çağrısı yapılması durumunu kapsar. Bu suç, yalnızca teşvik eyleminin gerçekleşmesiyle tamamlanır. Mağdurun ölmesi ya da intihara teşebbüs etmesi gerekmez. Herkes bu suçun faili olabilir; belirli bir mağdurun olması şart değildir.

Bu fıkranın uygulamasıyla ilgili tartışmalar vardır. Hakim görüşe göre, bu fıkra bağımsız bir suç düzenlediğinden, aleni teşvik sonucu ölüm gerçekleşse dahi ikinci fıkra uygulanmaz.

İntihara Mecbur Bırakma (m.84/4)

Algılama Yeteneği Olmayanları İntihara Sevk Etme

Eğer mağdur, fiilin anlamını ve sonuçlarını algılayamayacak durumdaysa (örneğin akıl hastası), failin eylemi neticesinde ölüm gerçekleşirse, fail kasten öldürme suçundan sorumlu olur. Ölüm gerçekleşmemişse teşebbüs hükümleri uygulanır.

Cebir veya Tehdit Kullanarak İntihara Mecbur Etme

Zorla, baskıyla intihara sürüklenen kişiler söz konusuysa, fail yine kasten öldürme suçu kapsamında değerlendirilir. Bu durumda, cebir ve tehdit suçun parçası olduğundan ayrıca bu suçlardan ceza verilmez.

Netice

84. maddenin 1. fıkrasında düzenlenen suç, sırf hareket suçudur. Suçun tamamlanması için netice aranmaksızın fiilin işlenmiş olması yeterlidir. Bu sebeple nedensellik bağı araştırılmaz.

Fail

Suçun faili herkes olabilir. Kanun, faile ilişkin herhangi bir özel nitelik aramamıştır.

Mağdur

Mağdur, intihara yönlendirilen kişidir ve herkes olabilir. Ancak dördüncü fıkrada yer verilen hâllerde mağdur, algılama yeteneği gelişmemiş kişilerle sınırlıdır.

Birinci fıkrada mağdur belli bir kişi iken, üçüncü fıkrada mağdur belirsiz sayıda kişidir.

Suçun Konusu

İntihara yönlendirme suçunun konusunu, hayatta olan bireylerin yaşam hakkı oluşturur.

Manevi Unsur

Bu suç yalnızca kasten işlenebilir. Fail, eylemin bilincinde olmalı ve sonuca ulaşmayı istemelidir. Bu suçun ölümle sonuçlanması gerekmemekle birlikte, ölüm gerçekleşirse bu durum failin kastı kapsamında değerlendirilemez. Taksirle işlenmesi mümkün değildir. Failin amacı veya saikinin ne olduğu önemli değildir.

Hukuka Aykırılık

Bu suçta meşru müdafaa bir hukuka uygunluk nedeni olabilir.

Ancak, bireyin kendi yaşamına son verme hakkı tanınmadığı için, mağdurun rızası hukuka uygunluk nedeni sayılmaz. Dolayısıyla, ötenazi uygulayan bir kişi kasten öldürme suçundan sorumlu tutulur.

Sonucun Gerçekleşmesiyle Suçun Ağırlaşması

İntihara yönlendirme suçunun oluşması için mağdurun ölmesi şart değildir. Ancak 84. maddenin ikinci fıkrasında, intihar gerçekleşirse faile dört yıldan on yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür.

Bu tür neticenin ağırlaştığı suçlarda failin en az taksir düzeyinde bir kusurunun bulunması gerekir. Mağdurun hayatını kaybetmesi, esas fiil gerçekleştikten sonra doğan ağır sonuçtur.

Suçun Özel Görünüm Biçimleri

Teşebbüs

Bu suç seçimlik hareketli bir suç olduğundan, bunlardan biri gerçekleştirilirse suç tamamlanmış olur. Ancak mağdur intihar girişiminde bulunmamışsa, suç teşebbüs aşamasında kalır.

Eğer fail, dördüncü fıkra kapsamında mağduru cebir veya tehdit ile intihara zorlamış ancak ölüm gerçekleşmemişse, bu durumda kasten öldürmeye teşebbüs hükümleri uygulanır.

İştirak

Suçun işlenişine birden fazla kişi katılırsa genel iştirak kuralları uygulanır. Örneğin, bir kişiyi intihara yönlendirmek amacıyla başkasını azmettiren kişi de sorumlu olur.

İçtima

Fail, tek bir hareketle birden fazla kişiyi intihara yönlendirmişse tek suçtan cezalandırılır ama cezası artırılır.

Aynı kişiyi birden fazla kez intihara yönlendirmek söz konusuysa, zincirleme suç hükümleri uygulanır. Ancak suç 84/4 kapsamında değerlendiriliyorsa, zincirleme suç hükümleri değil, kasten öldürme hükümleri uygulanır.

Soruşturma Usulü

Bu suçlar re’sen soruşturulur. 84. maddenin 1. ve 3. fıkralarına giren suçlar asliye ceza mahkemesinin görev alanındadır. Ancak 4. fıkradaki suçlar ağır ceza mahkemesinde görülür. Eğer mağdur intihar sonucu hayatını kaybederse, bu durumda fail 84. maddenin 2. fıkrasına göre dört yıldan on yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Aleni teşvik suçunun cezası üç ila sekiz yıl arası hapis iken, intihara mecbur bırakma halinde faile kasten öldürmeden müebbet hapis cezası verilir.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Şevval Asude DOĞAN