Haczedilemeyen Mallar ve Haklar Nelerdir?

Haczedilemeyen mallar ve haklar, 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’nda belirtilmiştir.

Kural olarak borçlunun parasal değeri bulunan bütün mal ve hakları haczedilebilir. Dolayısıyla bir malın haczedilmemesi için kanuni düzenlememenin bulunması zorunludur.

Mal ve hakların bazılarının haczi tamamen yasaklanmışken, bazılarının haczi kısmen yasaklanmıştır.

Malların haczedilip haczedilemeyeceğinin değerlendirmesini icra memuru yapar. İcra memuru, haczi talep edilen mal veya hakların haczinin caiz olup olmadığını değerlendirir ve talebin kabulüne veya reddine karar verir. İcra memuru, takdir yetkisini ne yönde kullanmışsa bunun gerekçesini tutanağa yazmalıdır.

Maddi Hukuk Bakımından Başkasına Devri Mümkün Olmayan Mal ve Haklar

Maddi hukuk bakımından başkasına devri mümkün olmayan mal ve hakların haczi de söz konusu olmaz. Bu kural kanuna dayanır. Dolayısıyla tarafların aralarında yaptıkları sözleşmeyle bazı mal veya hakların haczedilemeyeceğini öngörmesi durumunda o mal ya da hak haczedilebilir.

Maddi hukuk bakımından başkasına devri mümkün olmayan mal ve haklara;

• Kişiyi sıkı sıkıyı bağlayan haklar,
• Ana ve babanın çocuk malları üzerindeki kullanma hakkı,
• Oturma hakkı,
• İrtifak hakları,
• Manevi tazminat istemleri,
• Ölünceye kadar bakma alacaklısının hakkı örnek olarak gösterilebilir.

İcra ve İflas Kanuna Göre Haczedilemeyen Mallar Nelerdir?

İcra ve İflas Kanununun 82. maddesine göre tamamen haczedilemeyen mal ve haklar sayılmıştır.

Haczedilemeyen mal ve hakları şunlardır:

• Devlet malları,
• Borçlunun mesleğini sürdürebilmesi için gerekli olan her türlü eşya,
• Borçlu ve aynı çatı altında yaşayan aile bireyleri için gerekli eşya,
• Çiftçinin malları,
• Borçlunun ve ailesinin idareleri için gerekli olan süt veren hayvanları,
• Münhasıran hayvancılık yapan borçlunun geçimi için gerekli olan hayvanlar,
• Borçlunun ve ailesinin 2 aylık yiyecek ve yakacakları,
• Borçlunun geçimi için gerekli olan bağ, bahçe ve bu işlerde kullandığı malzemeler,
• Haczolunmamak üzere kurulmuş olan ömür boyu gelirler,
• Ordu ve kolluk hizmetlerinden malul olanlara bağlanan emekli maaşları ile bir kısım maaş, tazminat ve ikramiyeler,
• Bir yardımlaşma sandığı veya cemiyeti tarafından hastalık, zaruret ve ölüm gibi hallerde bağlanan maaşlar,
• Vücut veya sıhhat üzerine ika edilen zararlar için ödenen tazminatlar,
• Borçlunun haline uygun evi,
• Öğrenci bursları.

Devlet Malları Haczedilebilir Mi?

Devlet malları haczedilemez. Bunun sebebi, kamu yararının özel yararlardan üstün tutulmasıdır.

İl özel idaresinin proje karşılığı borçlanma yoluyla elde edilen gelirleri, vergi, resim ve harçlar, şartlı bağışlar ve kamu hizmetlerinde fiilen kullanılan malları haczedilemez.

Belediyenin proje karşılığı borçlanma yoluyla elde ettiği gelirleri, şartlı bağışlar ve kamu hizmetlerinde fiilen kullanılan malları ile belediye tarafından tahsil edilen vergi, resim ve harç gelirleri haczedilemez.

Köy orta malları da haczedilemez. Köyün orta malı niteliğinde sayılmayan, mal varlığından kaynaklanan akar niteliğindeki özel gelirleri haczedilebilir.

Borçlunun Mesleğini Sürdürebilmesi İçin Gerekli Olan Her Türlü Eşya

Ekonomik faaliyeti, sermayesinden ziyade bedeni çalışmasına dayanan borçlunun mesleğini sürdürebilmesi için gerekli olan eşyalar haczedilemez.

Borçlunun mesleğini sürdürebilmesi için gerekli olan eşyanın değeri fazla ise bu eşya haczedilerek satılır. Borçlu, bu haciz işlemine karşı şikâyet yoluna gidebilir.

Eğer eşyanın değerinin yüksek olduğu kanaatine varılırsa, haczedilip satılan eşyanın bedelinden, borçluya, haline uygun eşya alabilmesi için bir miktar para verilir.

Borçlu ve Aynı Çatı Altında Yaşayan Aile Bireyleri İçin Gerekli Eşya

Borçlu ve aynı çatı altında yaşayan aile bireyleri için gerekli eşya haczedilemez.

Örneğin, bir evin mutfağında bulunması gereken tencere, tabak, çatal, bıçak, fırın ve ocak gibi mutfak eşyaları ile televizyon, masa, sandalye, koltuk, buzdolabı gibi ev eşyaları haczedilemez.

Fiyatı yüksek, muhafazası ve paraya çevrilmesi kolay, alıcısı bulunabilecek olan LCD, Plazma TV, kurutma makinası gibi eşyalar, borçlu ve ailesi için gerekli eşyalardan değildir.

Borçlu ve ailesi için gerekli olup da aynı amaçla kullanılan eşyanın birden fazla olması durumunda bunlardan sadece biri bırakılır, diğerleri haczedilir.

Para, kıymetli evrak, altın, gümüş, değerli taş, antika veya süs eşyası gibi kıymetli şeyler her durumda haczedilebilir.

Çiftçinin Malları Haczedilebilir Mi?

Borçlu çiftçi ise, kendisinin ve ailesinin geçimi için zorunlu olan arazi, çift hayvanları, tarım aletleri, çiftlikte kullanılan nakil araçları ve eklentileri haczedilemez.

Borçlu çiftçi değilse meslek ve sanatı için gerekli olan araç ve gereçleri ile kitapları ve ayrıca arabacı, kayıkçı, hamal gibi küçük nakliye erbabının geçimlerini sağlayan nakil araçları haczedilemez.

Değeri fazla ise bu mallar haczedilerek satılır. Satış bedelinden borçlunun durumuna uygun bir kısmı, gereksinimini karşılayabilmesi amacıyla ona bırakılır.

Borçlunun ve Ailesinin İdareleri İçin Gerekli Olan Süt Veren Hayvanları

Borçlu ve ailesinin geçimi için gerekliyse, türünü borçlunun tercih edeceği 1 tane süt veren mandası veya ineği ya da 3 tane keçi veya koyunu ile bunların 3 aylık yem ve yataklıkları haczedilemez.

Borçlunun süt veren hayvanlarının haczedilememesi için münhasıran geçimini bu şekilde yapması şart değildir.

Borçlunun ve Ailesinin 2 Aylık Yiyecek ve Yakacakları Haczedilebilir Mi?

Borçlunun ve ailesinin iki aylık yiyecek ve yakacakları ile borçlu çiftçi ise ayrıca gelecek mahsul için gerekli olan tohumluğu haczedilemez.

Borçlunun evinde kendisi ve ailesine iki ay süreyle yetecek yiyecek ve yakacağı bulunmuyorsa, buna karşılık gelen para miktarı haczedilmeyerek kendisine bırakılır.

Borçlunun Geçimi İçin Gerekli Olan Bağ, Bahçe ve Bu İşlerde Kullandığı Malzemeler

Borçlu bağ, bahçe, meyve veya sebze yetiştiricisi ise kendisi ve ailesinin geçinmeleri için zorunlu olan bağ, bahçe ile bu sanat için gerekli olan araç ve gereç haczedilemez.

Kural olarak bahçenin haczedilemez olarak nitelendirilebilmesi için işlenmesi gerekir. Bağ ve bahçenin işlenmiş veya işleniyor olması da şarttır. Ekilmemiş olan bağ ve bahçe ise haczedilebilir.

Bağ, bahçe ile araç ve gereçlerin değeri fazla ise bu mallar haczedilerek satılır. Satış bedelinden borçlunun durumuna uygun bir kısmı, gereksinimini karşılayabilmesi amacıyla ona bırakılır.

Haczolunmamak Üzere Kurulmuş Olan Ömür Boyu Gelirler Haczedilebilir Mi?

İcra ve İflas Kanunu’na göre, haczolunmamak üzere kurulmuş olan ömür boyu gelirler haczedilemez.

Ömür boyu gelir sözleşmesi, gelir borçlusunun gelir alacaklısına, içlerinden birinin veya üçüncü bir kişinin ömrü boyunca belirli dönemsel edimlerde bulunmayı üstlendiği sözleşmedir. Ölünceye kadar bakma sözleşmesi, Türk Borçlar Kanunu’nun 607. maddesinde düzenlenmiştir. Sözleşmede gelir alacaklısının, haklarını başkasına devredemeyeceği kararlaştırılabilir. Bu hüküm uyarınca devredilemeyeceği kararlaştırılan gelir alacağı haczedilemez.

Ordu ve Kolluk Hizmetlerinden Malul Olanlara Bağlanan Emekli Maaşları

Memleketin ordu ve zabıta hizmetlerinde malul olanlara bağlanan emeklilik maaşları ile bu hizmetlerden birinin ifası sebebiyle ailelerine bağlanan maaşlar ve ordunun hava ve denizaltı mensuplarına verilen uçuş ve dalış tazminat ve ikramiyeleri haczedilemez.

Bir Yardımlaşma Sandığı veya Derneği Tarafından Hastalık, Zaruret ve Ölüm Gibi Durumlarda Bağlanan Maaşlar

Bir yardımlaşma sandığı veya derneği tarafından hastalık, zaruret ve ölüm gibi durumlarda bağlanan maaşlar haczedilemez.

Yardımlaşma sandığına baro örnek olarak gösterilebilirken, derneğe Kızılay örnek olarak gösterilebilir.

Tazminat Olarak Zarar Görenin Kendisine veya Ailesine Verilen Paralar Haczedilebilir Mi?

Vücut veya sıhhat üzerine oluşturulan zararlar için tazminat olarak zarar gören kişinin kendisine veya ailesine toptan veya irat şeklinde verilen veya verilmesi gereken paralar haczedilemez.

Örneğin haksız eylemden kaynaklanan cismani zarardan dolayı ödenmesine karar verilen para gibi tazminatlar haczedilemez.

Borçlunun Haline Münasip Ev Ne Demek?

Borçlunun haline münasip ev, borçlunun haline uygun evi anlamına gelmektedir.

Kural olarak borçlunun haline münasip, yani kendisine yeten evi haczedilemez. Bir evin borçlunun haline uygun olup olmadığı onun haciz anındaki sosyal durumuna ve borçlu ile ailesinin gereksinimlerine göre belirlenir.

Borçlunun evinin haczedilemeyeceğinin ileri sürülebilmesi için o evde bizzat oturması şart değildir; başka evi bulunmayan borçlunun, kendisi oturmuyor olsa bile kiraya verdiği evi de haczedilemez.

Evin değerinin fazla olması durumunda, ev haczedilir. Satış bedelinden borçlunun durumuna uygun bir kısmı, gereksinimini karşılayabilmesi amacıyla ona bırakılır; artan para, evi haczettiren alacaklıya ödenir.

Öğrenci Bursları Haczedilebilir Mi?

Öğrencilere verilen burslar haczedilemez.

Her türlü Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumunca verilen burs-kredi ve nakdi yardımlar haczedilemez.

Özel Kanunlarda Haczedilemeyeceği Belirtilen Mal ve Haklar

İcra ve İflas Kanunu’nun yanı sıra, bazı özel kanunlarda da haczedilemeyeceği belirtilmiş mal ve haklar vardır.

Haczedilemeyeceği özel kanunlarda düzenlenmiş mal ve haklara şunlar örnek verilebilir:

• Emekli aylıklar,
• Belediyenin kamu hizmetinde fiilen kullanılan malları,
• İl özel idarenin kamu hizmetinde fiilen kullanılan mallar,
• Köy orta malları,
• Türkiye Varlık Fonu Yönetimi Anonim Şirketi’nin malvarlığı,
• Sosyal Güvenlik Kurumu’nun malları,
• Telekomünikasyon hizmetleri ile ilgili olarak abone veya kullanıcılara tahsis edilen numara ve hat kullanımı gibi intifa ve kullanım hakları.

Hangi Mallar Değerinin Yüksek Olması Durumunda Satılabilir?

Aşağıdaki mallar, haczedilemeyeceği düzenlenmiş olmasına rağmen değerinin yüksek olması durumunda, bedelinden haline uygun bir kısmı ihtiyacını karşılayabilmesi amacıyla borçluya bırakılmak üzere haczedilerek satılır:

• Borçlunun mesleğini sürdürebilmesi için gerekli olan her türlü eşya,
• Çiftçinin malları,
• Borçlunun haline uygun evi,
• Borçlunun geçimi için gerekli olan bağ, bahçe ve bu işlerde kullandığı malzemeler.

Ekin Hukuk Bürosu olarak alanında uzman avukat kadromuzla dava ve işlemlerinizi takip edebilmemiz için bizimle iletişim kurabilirsiniz.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Mehmet Can CİVAN