Geminin Milliyeti ve Gemiye Bayrak Çekme Hakkı

Geminin milliyeti, herhangi bir hukuki ilişkide hangi ülkenin hukukunun uygulanacağı hususunda önem arz etmektedir.

Her geminin bir devletin bayrağını taşıması ve bir devletle bir milliyet bağı tesis etmesi gerekmektedir. Gemi ile bir devlet arasında kurulan milliyet bağı, geminin o devletin hukuk düzenine tabi olması sonucunu doğurur. Dolayısıyla gemi, milliyetinde olduğu devletin bayrağını çekme ve bu bayrak altında seyretme hakkına sahip olup devletin kendi bayrağını taşıyan gemilere tanıdığı haklardan yararlanır.

Aynı zamanda denizde can, mal ve çevre emniyetine yönelik düzenlemeleri ile gemi adamlarının hizmet sözleşmeleri, sosyal güvenlik hakları ve çalışma şartlarına ve çeşitli vergilere ilişkin düzenlemeleri gibi o devlet hukuk düzeninin öngördüğü tüm yükümlülüklerine tabi olur.

Geminin Türk Bayrağı Çekme Hakkı

Türk Ticaret Kanunu’nun 940. maddesine göre “Her Türk gemisi Türk bayrağı çeker.” Dolayısıyla Türk gemisi sayılan her gemi, Türk bayrağı çekme hakkına sahip olup Türk bayrağını çekmekle yükümlüdür.

Geminin Türk Bayrağı Çekme Hakkı Şartları Nelerdir?

Bir geminin hangi şartlarla Türk gemisi sayılacağı gemi malikine göre belirlenmektedir.

Gemi tek bir gerçek kişiye aitse, bu kişinin Türk vatandaşı olması koşuluyla gemi Türk gemisi sayılır. Kişinin sonradan Türk vatandaşlığını kazanmış olmasına bağlı olarak bir ayrım gözetilmemektedir.

Gemi birden fazla gerçek kişiye aitse; paylı mülkiyet halinde payların çoğunluğunun Türk vatandaşı olması, elbirliğiyle mülkiyet olması halinde ise maliklerin çoğunluğunun Türk vatandaşı olması şartıyla gemi, Türk gemisi sayılacaktır.

Gemi maliki tüzel kişi ise bu durumda türü ne olursa olsun tüzel kişinin Türk kanunları uyarınca kurulmuş olması zorunludur. Tüzel kişiliğe sahip kuruluş, kurum, dernek ve vakıflara ait olan gemilerde yönetim organını oluşturan kişilerin çoğunluğunun Türk vatandaşı olması şarttır.

Türk Ticaret Kanunu uyarınca kurulmuş ticaret şirketlerine ait olan gemilerin Türk gemisi sayılabilmesi için

• Şirket yönetmeye yetkili olanların çoğunluğunun Türk vatandaşı olması,
• Şirket sözleşmesine göre oy çoğunluğunun Türk ortaklarda bulunması,
• Anonim ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde ayrıca payların çoğunluğunun nama yazılı ve bir yabancıya devrinin şirket yönetim kurulunun iznine tabi olması şarttır.

Türk ticaret siciline tescil edilen donatma iştiraklerinin mülkiyetindeki gemiler, paylarının yarısından fazlası Türk vatandaşlarına ait ve iştiraki yönetmeye yetkili paydaş donatanların çoğunluğunun Türk vatandaşı olması şartıyla Türk gemisi sayılırlar.

Bir Türk Gemisinin Yabancı Bayrak Çekme Hakkı var mıdır?

Yukarıda sayılan şartlara sahip her Türk gemisi, Türk bayrağı çekmek zorundadır. Ancak belirli şartların varlığı halinde istisnai olarak Türk gemisinin yabancı bayrak çekebileceği kabul edilmiştir.

Aşağıdaki hallerde Türk gemisi yabancı bayrak çekebilir:

• Gemi, yukarıda sayılan Türk bayrağı çekme hakkına sahip olmayan kişilere en az bir yıl süreyle kendi adlarına işletilmek üzere bırakılırsa
• Malik yabancı bayrak çekmek için talepte bulunursa
• Bayrağı çekilmek istenen ülke kanunları buna imkân verirse
• Bakanlık tarafından izin verilirse.

Yabancı Bir Gemi Türk Bayrağı Çekebilir Mi?

Yabancı bir gemi aşağıdaki hallerde Türk bayrağı çekebilir:

• Gemi, ona Türk bayrağı çekme hakkına sahip olan kişilere en az 1 yıl süreyle kendi adlarına işletilmek üzere bırakılırsa.
• Malikin rızası alınırsa.
• Türk mevzuatının kaptan ve gemi zabitleri hakkındaki hükümlerine uyuluyorsa.
• Geminin bayrağını taşıdığı devletin kanunlarında bunu engelleyen bir hüküm yoksa.

Gemiye Türk Bayrağı Çekme Hakkının Kullanılması

Türk Ticaret Kanunu’nun 943. maddesine göre, “Geminin Türk Bayrağını çekme hakkı, gemi tasdiknamesi ile ispat olunur. Gemi Tasdiknamesi alınmadıkça, Türk Bayrağını çekme hakkı kullanılmaz.”

Dolayısıyla Türk bayrağı çekme hakkına sahip bir geminin bu hakkını kullanılabilmesi için gemi sicil müdürlüğünden “gemi tasdiknamesi” adı verilen belgenin alınmış olması gerekir.

Bir gemi Türkiye dışında Türk bayrağı çekme hakkını kazanırsa, geminin bulunduğu yerdeki Türk konsolosluğu tarafından Türk bayrağı çekme hakkına dair verilecek “bayrak şahadetnamesi” gemi tasdiknamesi yerine geçer. Bayrak şahadetnamesi düzenlendiği tarihten itibaren ancak bir yıl için geçerlidir. Ancak yolculuk mücbir sebep yüzünden uzarsa bu süre de uzar.

Gemiye Türk Bayrağı Çekme Hakkının Kaybedilmesi

Gemiye Türk bayrağı çekme hakkının kazanılması için gereken şartlardan birinin kaybedilmesi halinde Türk bayrağı çekme hakkı kaybedilir. Bu durum gecikmeksizin bakanlığa bildirilir ve bakanlık en çok altı ay daha Türk bayrağı çekilmesine izin verebilir.

Deniz Ticareti Hukuku, oldukça kapsamlı bir konu olup uzmanlık gerektirmektedir. Deniz Ticareti Hukukuna ilişkin olarak herhangi bir hukuki işlemin avukat desteğiyle gerçekleştirilmesi, hak kayıplarının önüne geçecek olup bu hususta Ekin Hukuk Bürosu ile iletişime geçebilirsiniz.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av Mehmet Can CİVAN