Davanın Aşamaları

23 Eylül 2022

0 7.757 5 dakika okuma süresi

Davanın Aşamaları;

Dilekçeler Aşaması

Dilekçeler aşaması dört evreden oluşur: Dava dilekçesi, cevap dilekçesi, yanıt dilekçesi, cevaba cevap dilekçesi, ikinci cevap dilekçesi.

Dava Dilekçesi

Dava dilekçesi, mahkemenin bir davaya bakabilmesi için davacının talebini yazılı olarak bildirdiği belgedir. HMK 119. Maddesinde, dava dilekçesinde hangi hususların bulunması gerektiği düzenlenmiştir:

Mahkemenin adı
Davacı ile davalının adı, soyadı ve adresleri
Davacının Türkiye Cumhuriyet kimlik numarası
Varsa tarafların yasal temsilcilerinin ve davacı vekilinin adı, soyadı ve adresleri
Davanın konusu ve mal varlığı haklarına ilişkin davalarda, dava konusunun değeri
Davanın nedenleri
Kanıtlar
Hukuksal nedenler
İstem sonucu (netice-i talep)
Davacının ve varsa yasal temsilcinin veya vekilinin imzası

Cevap Dilekçesi

Cevap dilekçesi, davacının dava dilekçesinde ileri sürdüğü savlarına karşı, davalının savunmasını içeren dilekçedir. HMK 129. Maddesinde cevap dilekçesinde hangi hususların bulunması gerektiği düzenlenmiştir.

Mahkemenin adı
Tarafların adı, soyadı ve adresleri, davalı yurt dışında ise yurt içindeki göstereceği bir adres
Davalının Türkiye Cumhuriyet kimlik numarası
Varsa, tarafların yasal temsilcilerinin ve davacı vekilin adı, soyadı ve adresleri
Savunma nedenleri
Kanıtlar
Hukuksal nedenler
İstem sonucu
İmza

Cevaba Cevap Dilekçesi

Cevaba cevap, davacının cevap dilekçesine karşı beyanlarını içeren dilekçedir. Davacı yanıt dilekçesinin kendisine tebliğinden itibaren iki hafta içinde cevaba cevap dilekçesi verebilir

İkinci Cevap Dilekçesi

İkinci cevap, davalının cevaba cevap dilekçesine karşı beyanlarını içeren dilekçedir. Davalı davacının yanıtının kendisine tebliğinden itibaren iki hafta içinde ikinci cevap dilekçesi verebilir.

Davanın Genişletilmesi ve Değiştirilmesi Yasağı

Davayı genişletme ve değiştirme yasağı, davacının, dava konusu olguları veya istemini değiştirememesi ve genişletememesidir. Davacı istem sonucunu miktar olarak artıramaz, istem sonucuna yeni istemler ekleyemez, onu değiştiremez ve yeni vakıalar ileri süremez.

Dilekçeler aşamasında, davanın genişletilmesi veya değiştirilmesi yasağı uygulanmaz. Yazılı yargılama usulünde, davanın genişletilmesi ya da değiştirilmesi yasağı kural olarak, cevaba cevap dilekçesini mahkemeye vermesiyle başlar. Basit yargılama usulünde davanın genişletilmesi veya değiştirilmesi yasağı davanın açılmasıyla başlar.
Ön inceleme, tahkikat ve sözlü yargılama aşamasında kural olarak dava genişletilemez ya da değiştirilemez. Davacı ancak karşı tarafın açık muvafakatiyle ya da islah yoluna başvurarak davasını genişletebilir ya da değiştirebilir.

Yasak kapsamında sayılmayan durumlar şunlardır:

Talebin daraltılması
Sonradan davacı tarafından ileri sürülen husus, dava dilekçesinde bildirdiği olayların kanıtı
Hukuksal nedenlerin değiştirilmesi
Ayrı bir dava nedeni oluşturacak nitelikte bulunmayan olayların ileri sürülmesi

Davayı genişletme ve değiştirme yasağının istisnaları şunlardır:

İslahla dava genişletip değiştirilebilir.
Davalının açık rıza gösterirse davacı, davasını genişletebilir ya da değiştirebilir. Örtülü rıza yeterli değildir.
Taraflar dava konusunu üçüncü bir kişiye devredebilir. Bu durumda davacı isterse devreden tarafla olan davasında vazgeçerek dava konusunu devralan kişiye karşı davaya devam eder. Bu takdirde yargılama giderlerinden devreden ve devralan müteselsil sorumlu olurlar. Davacı, davasını devreden taraf hakkında tazminat davasına dönüştürme hakkı da vardır.
Davada taraf değişikliği, ancak karşı tarafın açık rızası ile mümkündür. Ancak maddi bir hatadan kaynaklanan veya dürüstlük kuralına aykırı olmayan taraf değişikliği istemi, karşı tarafın rızası aranmaksızın hâkim tarafından kabul edilir.

Savunmanın Genişletilmesi ve Değiştirilmesi Yasağı

Savunmayı genişletme ve değiştirme yasağı, davalının savunmasında ileri sürdüğü olgular, istemler ve itirazlarını sonradan genişletmesi veya değiştirmesi mümkün olmamasını ifade eder. Ancak istemden başka şeye hüküm verilen durumlarda ve kendiliğinden araştırma ilkesinin uygulandığı davalarda, bu yasak uygulanmaz.

Dilekçeler aşamasında, savunmanın genişletilmesi veya değiştirilmesi yasağı uygulanmaz. Yazılı yargılama usulünde, yasak, ikinci cevap dilekçesinin mahkemeye verilmesiyle başlar. Basit yargılama usulünde ise yasak cevap dilekçesinin verilmesiyle başlar.
Dilekçeler aşamasından sonra kural olarak savunma değiştirilemez ya da genişletilemez. Davalı ancak davacının açık muvafakatiyle ya da ıslah yoluna başvurarak savunmasını genişletebilir ya da değiştirebilir.

Yasak kapsamında sayılmayan durumlar şu şekildedir:

Savunmanın daraltılması
Sonradan davalı tarafından ileri sürülen huşu, cevap dilekçesinde bildirdiği olayların kanıtı ise
Hukuksal nedenlerin değiştirilmesi

Ön İnceleme Aşaması

Ön inceleme, dilekçelerin karşılıklı verilmesinden sonra başlayıp tahkikata kadar süren bir aşamadır. Tahkikat, ön inceleme duruşmasında tutulan tutanak esas alınmak suretiyle yürütülür. HMK 137. Maddesinde düzenlenmiştir.

Ön incelemede aşağıdaki konuları incelenir:

Dava koşulları ve ilk itirazlar
Uyuşmazlık konuları tam olarak belirlenir
Hazırlık işlemleri yapılır
Tarafların kanıtları sunmaları ve kanıtların toplanması için gereken işlemler yapılır
Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebileceği davalarda onlar sulha veya arabuluculuğa teşvik edilir
Hususlar tutanağa geçilir

Ön inceleme tamamlamadan tahkikata geçilmez. Aşağıdaki işlemler ön inceleme aşamasında yapılamaz:

Tanık dinlenemez
Belge incelenemez
Bilirkişi görüşü alınmaz
Keşif yapılmaz
Yemin teklif edilemez

Duruşmasız Ön İnceleme

Dilekçeler incelendikten sonra eğer dava şartları ve ilk itirazlar hakkında hemen karar verebilmek mümkünse hâkim dosya üzerinden gereken kararı verir. Bu durumda ön inceleme duruşması yapılmasına gerek yoktur.

Duruşmalı Ön İnceleme

Hazırlık ve duruşma aşamasından oluşmaktadır

Duruşma Hazırlığı

Duruşma hazırlığı olarak ön inceleme için bir duruşma günü belirlenir ve taraflara bildirilir. Gün tespiti, dilekçelerin karşılıklı verilmesi aşaması tamamlandıktan sonra yapılır.

Ön İnceleme Duruşması

Ön inceleme duruşması, tarafların sulh olmalarını sağlamak amacıyla yapılır. Olamayacaklar ise uyuşmazlık noktalarının tam olarak tespit edebilmek ve usule ilişkin kararlar dosya üzerinden verilemiyorsa bu kararın tarafları dinleyerek vermek için yapılır.

Hâkim öncelikli usuli sorunlar hakkında tarafları dinler.
Hâkim tarafları dinledikten sonra tarafların sav ve savunmalarını çerçevesinde, anlaştıkları ve anlaşamadıkları hususları tek tek belirler.
Uyuşmazlık konularının belirlenmesinden sonra hâkim, tarafları sulh veya arabuluculuğun esasları, süreci ve hukuksal sonuçlar hakkında aydınlatarak sulhe veya arabuluculuğa teşvik eder
Ön inceleme duruşmasının sonunda, tarafların sulh veya arabuluculuk faaliyetinden bir sonuç alıp almadıkları, sonuç almadıkları takdirde anlaşamadıkları husuların nelerden ibaret olduğu tutanakla saptanır.

Tahkikat Aşaması

Tahkikat, tarafların ileri sürdükleri olguların doğru olup olmadığını araştırıldığı, kanıtların tartışıldığı aşamadır.

Duruşma

Oturum sırasında yapılan tahkikat ve yargılama işlemlerine duruşma denir. Kural olarak her davada duruşma yapılması gerekir.

Hâkim duruşmanın düzenini bozan kimseyi, bunu yapmaktan men eder ve gerekirse, avukatlar hariç, derhal duruşma salonundan çıkarılmasını emreder. Bir kimse ihtara rağmen mahkemenin düzenini bozar veya mahkeme huzurunda uygun olmayan bir söz söylemeye veya davranışta bulunmaya devam ederse derhal yakalanır ve hakkında dört güne kadar disiplin hapsi uygulanır.

Duruşmanın Yürütülmesindeki Yasak Ve Olanaklar

Aleniyet ilkesi

Duruşma aleniyet ilkesi gereğince herkese açıktır. Ancak duruşmaların bir kısmının veya tamamının gizli olarak yapılmasına ancak genel ahlakın veya kamu güvenliğinin ya da yargılama ile ilgili kişilerin korumaya değer üstün bir menfaatin kesin olarak gerekli kıldığı durumlarda, ilgilinin istemi üzerine ya da re ’sen mahkemece karar verilebilir.

Ses ve Görüntü Nakledilmesi Yoluyla veya Başka Yerde Duruşma Yapılması

Mahkeme, taraflardan birinin istemi üzerine istemde bulunan tarafın veya vekilinin, aynı anda ses ve görüntü nakledilmesi yoluyla bulundukları yerden duruşmaya katılmalarına ve usul işlemleri yapabilmelerine karar verebilir. Mahkeme re ‘sen veya taraflardan birinin istemi üzerine; tanığın, bilirkişinin veya uzmanın aynı anda ses ve görüntü nakledilmesi yoluyla bulundukları yerden dinlenilmesine karar verebilir.

Fotoğraf ve Kayıt Yasağı

Duruşma sırasında fotoğraf çekilemez; hiçbir şekilde ses ve görüntü kaydı yapılamaz.

Doğrudan Soru Yöneltme

Doğrudan soru yöneltme, duruşma disiplinini bozmamak koşuluyla yargıcın aracılığını kullanmadan duruşmaya katılan kişilere soru sorabilme hakkıdır. Sadece taraf vekillerine tanınmış bir haktır. Taraflar ancak hâkim aracılığıyla soru sorabilirler.

Duruşma Tutanağı

Hâkim, tahkikat ve yargılama işlemlerinin icrasıyla, iki tarafın ve diğer ilgililerin sözlü açıklamalarını, gerekirse özet olarak zabıt kâtibi aracılığıyla tutanağa kaydettirir. Tutanakta sözü edilen veya dosyaya konduğu belirtilen belgeler de tutanağın eki sayılır.

Tahkikat Usulü

Duruşmaya Davet

Taraflar, ön inceleme aşamasının tamamlanmasından sonra tahkikat ve sözlü yargılama için duruşmaya davet edilir. Taraflara gönderilecek davetiyede, belirlenen gün ve saatte geçerli bir özrü olmaktan mahkemede hazır bulunmadıkları takdirde, duruşmaya yokluklarında devam edileceği, yapılan işlemlere itiraz edemeyecekleri, tahkikatın sona erdiği duruşmada sözlü yargılamaya geçileceği, sözlü yargılama için duruşmanın ertelenmesi durumunda taraflara ayrıca davetiye gönderilmeyeceği ve yokluklarında hüküm verileceği bildirilir.

Tahkikatın Yürütülmesi

Tahkikatın konusu davada ileri sürülen bütün sav ve savunmalarıdır. Tarafların davada ileri sürdükleri bütün sav ve savunmalar incelenir. Ancak hâkim, muhakemeyi basitleştirmek veya kısaltmak için re ‘sen veya taraflardan birinin istemi üzerine tahkikatın her aşamasında sav ve savunmalardan birinin veya bir kısmının diğerinden önce incelenmesine karar verebilir.

Tahkikatın Sona Ermesi

Hâkim, tarafların sav ve savunmalarıyla toplanan kanıtları inceledikten sonra, duruşmada hazır bulunan taraflara tahkikatın tümü hakkında açıklama yapabilmeleri için söz verir. Mahkeme tarafların tahkikatın tümü hakkındaki açıklamalarından sonra, tahkikatı gerektiren bir husus kalmadığını görürse, tahkikatın bittiğini taraflara tefhim eder.

Sözlü Yargılama Aşaması

Sözlü yargılama, tahkikat aşamasına sona ermesinden itibaren başlayıp hüküm aşamasına kadar devam eden süredir. Mahkeme, tahkikatın bittiğini tefhim ettikten sonra aynı duruşmada sözlü yargılama aşamasına geçer. Bir tarafın talebi doğrultusunda duruşma iki haftadan az olmamak üzere ertelenir. Sözlü yargılama aşamasında mahkeme, taraflara son sözlerini sorar ve hükmünü verir.