Telif Hakkı Nedir?

Telif Hakkı, kişinin her türlü fikri emeği ile oluşturduğu bilgi, düşünce, sanat eseri ve ürünler üzerinde hukuken korunan menfaatleridir.

Ülkemizde telif hakları 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri kanunu ile korunmaktadır.

Telif Hakkı Nasıl Alınır?

Telif hakkı, eserin yaratıldığın andan itibaren doğar. Telif hakkının korunması bakımından ispat kolaylığı sağlanması amacıyla tescil işlemleri yapılmaktadır.

Telif hakkı tescil başvurusu T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Telif Hakları Genel Müdürlüğü’ne Fikir ve Sanat Eserlerinin Kayıt ve Tescili Hakkında Yönetmeliği gereğince belirlenen belge ve evraklarla yapılmaktadır. İsteğe bağlı kayıt-tescil işlemi, sadece, Ankara’da bulunan Telif Hakları Genel Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir. Posta aracılığıyla başvuru kabul edilmektedir.

Telif Hakkı Hak Talebi Ne Demek

Telif hakkı eserin meydana getirildiği anda doğması sebebiyle her zaman talep edilebilmektedir. Mali ve manevi hak sahiplerinin söz konusu haklarının ihlal edilmemesi, hak sahipliklerinin belirlenmesinde ispat kolaylığı sağlanması ve mali haklara ilişkin yararlanma yetkilerinin takip edilebilmesi amacıyla eserlerin ve yapımların kayıt ve tescilinin yapılması, telif hakkı sahibinin hak talebinde bulunması bakımından kolaylık sağlar. Telif hakkı sahibi tescili yapılmış eseri için mali ve manevi bazı haklara sahip olmaktadır.

Telif hakkı sahibinin manevi hakları şöyle sıralanabilir:

• Alenileşme hakkı
• Eser sahibi olarak tanıtılma hakkı/adın belirtilmesi yetkisi
• Eserde değişiklik yapılmasını önleme hakkı
• Eserin aslına ulaşma hakkı.

Telif hakkı sahibinin mali hakları şöyle sıralanabilir:

• İşleme hakkı
• Çoğaltma hakkı
• Yayma hakkı
• Temsil hakkı
• Yayın ve umuma iletim hakkı

Bunlar dışında telif hakkı sahibinin sahip olduğu haklar, cayma hakkı, vazgeçme hakkı, pay ve takip hakkıdır.

Telif Hakkı Örnekleri

5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununda korunan eserler dört gruba ayrılmıştır. Bunlar;

• İlim ve edebiyat eserleri (m.2): Bilgisayar programları, pandomimalar, haritalar, planlar vb.
• Musiki eserleri (m.3): Her çeşit sözlü ve sözsüz besteler.
• Güzel sanat eserleri (m.4): Heykeller, yağlı ve suluboya tablolar, kaligrafi, grafik eserler vb.
• Sinema eserleri (m.5): Sesli veya sessiz, birbiriyle ilişkili hareketli görüntü dizileri.

Bunlarla birlikte mektup, portre, ad ve alamet gibi eser vasfında olmayan konular da düzenlenmektedir.

Telif Hakkı Devredilir Mi?

Telif hakkı sahibinin haklarını devretmesi mümkündür.

5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu m.48 gereğince eser sahibi ve mirasçılarının kanunen tanınan mali hakları süre, yer ve içerik itibariyle başkalarına devredebilirler. Bununla birlikte mali hakları kullanma yetkisi de devredilebilmektedir.

Telif Hakkı Uygulamasının Amacı Nedir?

Telif hakkının uygulanmasının amacı, 5846 sayılı kanunun birinci maddesinde belirlenmiştir.

Söz konusu maddeye göre; “Bu Kanunun amacı, fikir ve sanat eserlerini meydana getiren eser sahipleri ile bu eserleri icra eden veya yorumlayan icracı sanatçıların, seslerin ilk tespitini yapan fonogram yapımcıları ile filmlerin ilk tespitini gerçekleştiren yapımcıların ve radyo-televizyon kuruluşlarının ürünleri üzerindeki manevi ve mali haklarını belirlemek, korumak, bu ürünlerden yararlanma şartlarını düzenlemek, öngörülen esas ve usullere aykırı yararlanma halinde yaptırımları tespit etmektir.”

Telif Hakkı Süresi Nedir?

Telif hakkı koruma süresi eser sahibinin yaşadığı müddetçe ve ölümünden itibaren 70 yıl devam eder.

Bu süre, eser sahibinin birden fazla olması durumunda, hayatta kalan son eser sahibinin ölümünden itibaren yetmiş yıl geçmekle son bulur. Sahibinin ölümünden sonra alenileşen eserlerde koruma süresi ölüm tarihinden sonra 70 yıldır. İlk eser sahibi tüzel kişi ise, koruma süresi aleniyet tarihinden itibaren 70 yıldır.

Telif Hakkı İhlalinde Açılabilecek Davalar Nelerdir?

Telif hakkı ihlali durumunda, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na göre ceza ya da hukuk davası açılabilir. Ceza davası için, eser sahipleri veya yetkili meslek birlikleri, ihlalin gerçekleştiği yerin savcılığına başvurabilir ve suç konusu materyale elkoyma tedbiri alınabilir.

Hukuk davalarında ise izni alınmamış eser sahipleri, sözleşme yapılmışsa belirlenen bedelin üç katı kadar tazminat talep edebilir. Ayrıca, tecavüzün önlenmesi davası ve maddi-manevi tazminat davaları da açılabilir. Bu davaların zamanaşımı süreleri genel hükümlere tabidir.

FSEK ile ilgili davaların açılması, davacının ikametgahı mahkemesinde de mümkündür. Dijital iletim araçlarıyla eserlerin ihlali durumunda, içerik sağlayıcılar üç gün içinde ihlalin giderilmesi için ihtar alır, ancak ihlal devam ederse hizmetin durdurulması istenebilir. Telif hakkı ihlalinde açılabilecek hukuk davaları; tecavüzün ref’i davası, tecavüzün men’i davası, tazminat davasıdır. Telif hakkı ihlalinde açılabilecek ceza davalarında; manevi, mali veya bağlantılı haklara tecavüz, teknolojik önlemleri etkisiz kılma suçları işlenmektedir.

Sonuç

Telif hakkı, kişinin yaratıcı emeğiyle ortaya koyduğu fikir ve sanat eserlerini koruyan hukuksal bir kavramdır. Ülkemizde bu haklar 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ile güvence altına alınmıştır. Telif hakkının uygulanması, eser sahiplerine mali ve manevi haklar sağlar.

Tescil işlemleri, hak sahiplerine ispat kolaylığı sağlar ve hukuki süreçleri güçlendirir. Telif hakkı süresi, eser sahibinin yaşadığı süre boyunca ve ölümünden sonra 70 yıl devam eder. Telif hakkı ihlallerine karşı açılabilecek davalar arasında ceza davaları ve hukuk davaları bulunmaktadır.

Ekin Hukuk olarak, telif hakkı konusunda uzman ekibimizle size özel çözümler sunuyoruz. Hakkınızı korumak ve yaratıcı emeğinizi güvence altına almak için bize başvurabilir, ekinhukuk.com.tr üzerinden daha fazla bilgi edinebilirsiniz.

Av. Ahmet EKİN & Stj. Av. Evrim ÜSTÜNDAĞ