Hileli İflas Suçu ve Cezası (TCK m. 161)

Hileli iflas halleri Türk Ceza Kanunu’nun 161. maddesinde tahdidi olarak sayılmıştır. Bu hallerden birisi dolayısıyla iflas eden borçlu ağır ceza mahkemesi tarafından üç yıldan sekiz yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

İflas, para ve teminat alacaklarının zamanında ödenmemesi halinde borçluya karşı başlatılan takip üzerine asliye ticaret mahkemesinin kararıyla, borçlunun bütün malvarlığının tasfiye edilerek alacaklıların alacağını elde etmesini sağlayan takip yoludur.

Borçlunun Türk Ceza Kanunu’nun 161. maddesinde sayılan nedenlerden birisi ile iflas ettiği anlaşılır veya borçlu iflasın açılmasından sonra bu eylem ve işlemlerde bulunursa hileli müflis sayılır.

Hileli iflas suçu takibi şikayete bağlı olmadığından kendiliğinden kovuşturulur.

Türk Ceza Kanunu’nun 161. maddesinde hileli iflas şu şekilde düzenlenmiştir:

“(1) Malvarlığını eksiltmeye yönelik hileli tasarruflarda bulunan kişi, bu hileli tasarruflardan önce veya sonra iflasa karar verilmiş olması halinde, üç yıldan sekiz yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Hileli iflasın varlığı için;

1. a) Alacaklıların alacaklarının teminatı mahiyetinde olan malların kaçırılması, gizlenmesi veya değerinin azalmasına neden olunması,
2. b) Malvarlığını kaçırmaya yönelik tasarruflarının ortaya çıkmasını önlemek için ticari defter, kayıt veya belgelerin gizlenmesi veya yok edilmesi,
3. c) Gerçekte bir alacak ve borç ilişkisi olmadığı halde, sanki böyle bir ilişki mevcutmuş gibi, borçların artmasına neden olacak şekilde belge düzenlenmesi,
4. d) Gerçeğe aykırı muhasebe kayıtlarıyla veya sahte bilanço tanzimiyle aktifin olduğundan az gösterilmesi, gerekir.”

Hileli İflas Suçunun Şartları Nelerdir?

Hileli iflas suçu aşağıda sayılan şartların oluşması halinde gerçekleşebilir:

• Failin iflasa tabi bir borçlu olması,
• İflasın gerçekleşmiş olması,
• Failin hileli tasarruf yapmaktaki amacının kendi malvarlığını eksiltmek olması,
• Mağdurun hileli davranıştan dolayı zarara uğraması ya da zarara uğrama tehlikesiyle karşı karşıya kalması.

Hileli İflas Suçunda Fail ve Mağdur

Hileli iflas suçunun faili iflasa tabi, borcundan ve icra takiplerinden kurtulmak amacıyla malvarlığını eksiltmeye yönelik tasarruflarda bulunan kişidir.

Hileli iflas suçu fail açısından özgü suç niteliğinde olup borçlu tacirler söz konusu suçun faili olabilmektedir.

Hileli iflas suçunun mağduru, hileli davranışlarla iflas eden kişiden alacaklı olup bu alacaklarını tahsil edemeyen veya tahsil edememe tehlikesiyle karşılaşan kişilerdir.

Hileli İflas Suçunda Fiil Unsuru

Hileli İflas kullanma suçunun fiil unsurunu malvarlığını eksiltmeye yönelik hileli tasarruflar oluşturmaktadır. Hileli iflastan söz edilebilmesi için failin malvarlığını eksiltmeye yönelik tasarrufta bulunması gerekir.

Hileli iflas suçunu oluşturan hareketler seçimlik olarak birden çok farklı şekilde düzenlenmiştir. Bu nedenle, hileli iflas suçu, seçimlik hareketli bir suç olarak nitelendirilmektedir.

Hileli iflas suçunu oluşturan seçimlik hareketler şu şekilde ifade edilebilir:

• Alacaklıların alacaklarının teminatı mahiyetinde olan malların kaçırılması, gizlenmesi veya değerinin azalmasına neden olunması,
• Malvarlığını kaçırmaya yönelik tasarruflarının ortaya çıkmasını önlemek için ticari defter, kayıt veya belgelerin gizlenmesi veya yok edilmesi,
• Gerçekte bir alacak ve borç ilişkisi olmadığı halde, sanki böyle bir ilişki mevcutmuş gibi, borçların artmasına neden olacak şekilde belge düzenlenmesi,
• Gerçeğe aykırı muhasebe kayıtlarıyla veya sahte bilanço tanzimiyle aktifin olduğundan az gösterilmesi.

Hileli İflas Suçunun Manevi Unsuru

Hileli iflas suçu, ancak kasten işlenebilir bir suçtur. Bu nedenle taksirle işlenemez. Türk Ceza Kanunu’nun 162. maddesinde taksirli iflas suçu düzenlenmiştir.

Müflisin hileli iflas suçundan dolayı cezalandırılabilmesi için alacaklılara zarar verme kastıyla hareket etmiş olduğundan ispat edilmesi gerekmektedir.

Hileli iflas suçu şekli bir suç olup suçun oluşması için, alacaklıların fiilen zarara uğramış olması zorunlu değildir.

Hileli İflas Suçunun Cezası Nedir?

Hileli iflas suçunun cezası Türk Ceza Kanunu’nun 161. maddesinde üç yıldan sekiz yıla kadar hapis cezası olarak düzenlenmiştir.

Mahkum yargılama neticesinde bir cezaya mahkum edilirse ayrıca Türk Ceza Kanunu 53. maddesi gereğince bellirli hakları kullanmaktan yoksun bırakılabilir.

Hileli iflastan mahkûmiyetin sonucu olarak bazı özel kanunlarda da çeşitli düzenlemeler mevcuttur. Bu düzenlemeler ile hileli müflis, belirli meslekleri icra etmekten yoksun bırakılmıştır

Hileli müflisler Anayasa’nın 76. maddesi uyarınca milletvekili seçilemezler. Avukatlık Kanunu’nun m. 5/f bendi gereği hileli veya taksirli müflisler, itibarları iade edilmiş olsa dahi avukatlığa kabul edilemezler.

Hileli İflas Suçunda Şikayet Süresi ve Zamanaşımı

Hileli iflas suçundan dolayı müflis aleyhine kovuşturma şikayet üzerine değil re’sen Cumhuriyet Savcılığında yapılır ve müflis bu suçtan ağır ceza mahkemesinde yargılanır.

Hileli iflas suçu şikayete tabi olmadığıdan herhangi bir süre ile sınırlandırma öngörülmemiştir. Ancak suçun m.167/2’de belirtilen kişilere karşı işlemesi durumunda mağdurun şikayeti aranmaktadır. Bu durumda şikayet süresi suçun işlendiği ve mağdurun failin kimliğini öğrendiği tarihten itibaren altı aydır.

Beş yıldan fazla ve yırmı yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlarda on beş yıllık dava zamanaşımı öngörülmektedir. Dolayısıyla hileli iflas suçunda dava zamanaşımı onbeş yıldır.

Hileli İflas Suçunda Şahsi Cezasızlık Sebebi ve Cezada İndirim Yapılması

Türk Ceza Kanunu’nun 167. maddesinde şahsi cezasızlık sebebi veya cezada indirim yapılmasını gerektiren şahsi sebepler düzenlenmiştir.

Türk Ceza Kanunu’nun 167. maddesine göre, hileli ve taksirli iflas suçunun;

 “(1) Hileli ve taksirli iflas suçunun;

1. a) Haklarında ayrılık kararı verilmemiş eşlerden birinin,
2. b) Üstsoy veya altsoyunun veya bu derecede kayın hısımlarından birinin veya evlat edinen veya evlatlığın
3. c) Aynı konutta beraber yaşayan kardeşlerden birinin, zararına olarak işlenmesi halinde, ilgili akraba hakkında cezaya hükmolunmaz.

(2) Bu suçların, haklarında ayrılık kararı verilmiş olan eşlerden birinin, aynı konutta beraber yaşamayan kardeşlerden birinin, aynı konutta beraber yaşamakta olan amca, dayı, hala, teyze, yeğen veya ikinci derecede kayın hısımlarının zararına olarak işlenmesi halinde; ilgili akraba hakkında şikâyet üzerine verilecek ceza, yarısı oranında indirilir.”

Hileli İflas Suçunda Uzlaşma

Uzlaşma kurumu Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 253. Ve 254. maddelerinde düzenlenmiş olup suçtan mağdur olan kişinin suç şüphelisi ile anlaşması sonucunda ceza yargılamasının sona ermesidir.

Hileli iflas suçu, uzlaşma kapsamında yer verilmeyen suçlar arasındadır. Dolayısıyla fail hileli iflas suçunu işlediği takdirde uzlaşma isteminde bulunamaz.

Ceza avukatı, tarafların hak kayıplarının önüne geçilebilmesi amacıyla gerek soruşturma gerekse de kovuşturma aşamasında büyük önem taşımaktadır. Herhangi bir ceza yargılamasının tarafı olmanız halinde Ekin Hukuk Bürosu ile iletişime geçerek ceza hukuku alanında tecrübeli avukatlarımızdan hukuki destek alabilirsiniz.

Stj. Av. Mehmet Can CİVAN & Av. Ahmet EKİN